บทความกฎหมาย EP.11

เรื่อง “กลางคืน” ในมิติของกฎหมายนั้นแตกต่างจากความเข้าใจในชีวิตประจำวันอย่างที่เราคุ้นชินกัน เวลาหกโมงเย็นหรือหกนาฬิกาเช้าที่เราใช้เป็นหลักในชีวิตประจำวันไม่ได้เป็นตัวกำหนดนิยามทางกฎหมายของเวลากลางคืนโดยตรง แท้จริงแล้ว การกำหนดช่วงเวลา "กลางคืน" ตามหลักกฎหมายจะอิงตามปรากฏการณ์ธรรมชาติอย่างเคร่งครัด นั่นคือช่วงเวลาระหว่างที่พระอาทิตย์ลับขอบฟ้า (พระอาทิตย์ตก) ไปจนถึงช่วงเวลาที่พระอาทิตย์โผล่พ้นขอบฟ้า (พระอาทิตย์ขึ้น) การกำหนดโดยใช้ปรากฏการณ์ธรรมชาติเช่นนี้ย่อมหมายความว่าเวลาเริ่มต้นและสิ้นสุดของ "กลางคืน" จะเปลี่ยนแปลงไปในแต่ละวันตามฤดูกาลและตามตำแหน่งทางภูมิศาสตร์ ไม่ได้ตายตัวอยู่ที่ตัวเลขในนาฬิกาตามที่หลายคนเข้าใจผิด

การที่กฎหมายให้ความสำคัญกับการกำหนด "กลางคืน" อย่างเฉพาะเจาะจงเช่นนี้ มีนัยยะสำคัญอย่างยิ่งยวดต่อผลทางกฎหมายของการกระทำต่างๆ เนื่องจากกฎหมายหลายฉบับในทางอาญาได้กำหนดให้การกระทำความผิดในช่วงเวลากลางคืนนั้นเป็นเหตุที่เพิ่มโทษให้หนักขึ้นกว่าการกระทำความผิดในช่วงเวลากลางวัน ซึ่งหลักการนี้มีที่มาจากการที่เวลากลางคืนถือเป็นช่วงเวลาที่บุคคลโดยทั่วไปอยู่ในภาวะพักผ่อนและเป็นช่วงเวลาที่การป้องกันตัวหรือการได้รับความช่วยเหลือนั้นทำได้ยากลำบากกว่าปกติ การอาศัยความมืดมิดในการก่ออาชญากรรมจึงถือเป็นการฉวยโอกาสและแสดงให้เห็นถึงเจตนาร้ายที่มากกว่า จึงสมควรได้รับโทษที่หนักกว่าเพื่อป้องปรามและตอบโต้ต่อความร้ายแรงของพฤติกรรมนั้นๆ การพิจารณาคดีอาญาจึงต้องมีการตรวจสอบอย่างละเอียดว่าการกระทำความผิดนั้นเกิดขึ้นในช่วงเวลาใดตามนิยามทางกฎหมายที่อิงตามดวงอาทิตย์อย่างแท้จริง

ดังนั้น ในการตีความและบังคับใช้กฎหมาย การทำความเข้าใจนิยามของ "กลางคืน" ให้ถูกต้องตามหลักการที่อิงกับปรากฏการณ์ธรรมชาติอย่างเคร่งครัดจึงเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่ง การยึดถือเพียงตัวเลขในนาฬิกาเป็นเกณฑ์อาจทำให้เกิดความคลาดเคลื่อนในการพิจารณาโทษได้ ความเข้าใจที่ถูกต้องนี้ไม่เพียงแต่จะช่วยให้เราตระหนักถึงความแตกต่างทางกฎหมาย แต่ยังสะท้อนให้เห็นถึงความละเอียดอ่อนของกฎหมายที่ให้ความสำคัญกับการปกป้องความสงบสุขและความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่คนเรามีความเปราะบางที่สุด นั่นคือช่วงเวลาแห่งความมืดมิดที่พระอาทิตย์ตกจนถึงพระอาทิตย์ขึ้น