พระไตรปิฏก (บาลี: **Tipiṭaka**; สันสกฤต: **Tripiṭaka**) เป็นคัมภีร์หลักของพุทธศาสนาเถรวาท ที่รวบรวมคำสอนของพระพุทธเจ้าและคำอธิบายของพระสาวกไว้อย่างเป็นระบบ แบ่งออกเป็น 3 ปิฏก (หมวดใหญ่) ได้แก่ **วินัยปิฏก, สุตตันตปิฏก,** และ **อภิธรรมปิฏก**

### **1. วินัยปิฏก (Vinaya Piṭaka)**
ว่าด้วยระเบียบวินัยของภิกษุ-ภิกษุณี แบ่งเป็น 5 คัมภีร์ย่อย (ขันธกะ):

1. **มหาวิภังค์**
- ว่าด้วยศีลของภิกษุ 227 ข้อ
- รวมเรื่องราวการบัญญัติสิกขาบท เช่น เรื่องพระสุทินน์

2. **ภิกขุนีวิภังค์**
- ว่าด้วยศีลของภิกษุณี 311 ข้อ

3. **มหาวรรค**
- ว่าด้วยพิธีกรรมสำคัญ เช่น การบวช, การอุปสมบท, การทำสังฆกรรม

4. **จุลวรรค**
- ระเบียบย่อย เช่น การอยู่จำพรรษา, การกรานกฐิน

5. **ปริวาร**
- สรุปและคำถาม-ตอบเกี่ยวกับวินัย

---

### **2. สุตตันตปิฏก (Sutta Piṭaka)**
รวบรวมพระธรรมเทศนาของพระพุทธเจ้า แบ่งเป็น 5 นิกาย (Nikāya):

1. **ทีฆนิกาย** (คัมภีร์ยาว)
- เช่น มหาปรินิพพานสูตร, พรหมชาลสูตร

2. **มัชฌิมนิกาย** (คัมภีร์ปานกลาง)
- เช่น สติปัฏฐานสูตร, มงคลสูตร

3. **สังยุตตนิกาย** (คัมภีร์กลุ่มเรื่อง)
- เช่น ธาตุสังยุตต์, อริยสัจจสังยุตต์

4. **อังคุตตรนิกาย** (คัมภีร์เลขเพิ่ม)
- จัดหมวดธรรมตามจำนวน เช่น เอกนิบาต (หมวด 1), ทุกนิบาต (หมวด 2)

5. **ขุททกนิกาย** (คัมภีร์เล็กๆ)
- รวมคัมภีร์สำคัญ เช่น
- **ธรรมบท** (พุทธวจนะสั้นๆ)
- **ชาดก** (เรื่องอดีตชาติพระพุทธเจ้า)
- **มิลินทปัญหา** (สนทนาระหว่างพระนาคเสนกับพระเจ้ามิลินท์)

---

### **3. อภิธรรมปิฏก (Abhidhamma Piṭaka)**
ว่าด้วยหลักธรรมเชิงปรัชญาล้วน แบ่งเป็น 7 คัมภีร์:

1. **ธัมมสังคณี** (การจัดหมวดธรรม)
2. **วิภังค์** (การแยกแยะธรรม)
3. **ธาตุกถา** (ว่าด้วยธาตุ 18)
4. **ปุคคลบัญญัติ** (การกำหนดบุคคล)
5. **กถาวัตถุ** (คำอภิปรายธรรม)
6. **ยมก** (ธรรมคู่กัน)
7. **ปัฏฐาน** (ปัจจัย 24)

---

### **สรุปเนื้อหาสำคัญ**
- **วินัยปิฏก**: ควบคุมความประพฤติของสงฆ์
- **สุตตันตปิฏก**: คำสอนสำหรับการปฏิบัติ (เช่น มรรคมีองค์ 8, อริยสัจ 4)
- **อภิธรรมปิฏก**: วิเคราะห์ธรรมะเชิงลึก (เช่น จิต, เจตสิก, นิพพาน)

พระไตรปิฏกฉบับภาษาไทยมีทั้งหมด **45 เล่ม** (ฉบับมหาจุฬาฯ) และยังมีอรรถกถา (คำอธิบาย) เพิ่มเติมอีกมาก

หากต้องการศึกษาลึกขึ้น แนะนำให้อ่านทีละส่วน เช่น **ธรรมบท** หรือ **มงคลสูตร** ก่อน แล้วค่อยขยายไปยังส่วนอื่นๆ