ย้อนกลับไปสักยี่สิบกว่าปีได้ สมัยเรียนอยู่ราม เพื่อนเอาหนังสือมาให้ยืมอ่าน คล้ายว่าอยากชวนให้ฉันอ่านด้วย
"นี้อ่านเรื่องนี้สิ ดีนะ"
ชื่อหนังสือ จากดวงตาดอกไม้ สู่ดวงใจแป่นดิน จำได้เลือนลางว่าเป็นสองเล่มคู่กัน แต่เป็นสองช่วงเวลา สองเหตุการณ์ ของคุณชไมพร แสงกระจ่าง
เป็นเหตุการณ์ช่วงเดือนตุลา และพฤษภา
ตอนจบทุกคนออกจากป่า เมื่อออกมาแล้วก็เหมือนความคิดเปลี่ยนไป อุดมการณ์ที่เคยยึดมั่นก็สั่นคลอน บางคนได้แต่มองดูความเปลี่ยแปลงนี้ด้วยหัวใจแตกสลาย
ฉันเองอ่านจบก็ร้องไห้เช่นกัน เข้าใจตัวละครอย่างสุดซึ้ง
อุดมการณ์มันกินไม่ได้ แล้วที่ต่อสู้มาเพื่ออะไร ช่างว่าเปล่าสิ้นดี

ทุกครั้งที่มีการแจกเงิน ไม่ว่ารัฐบาลไหน นโยบายดีเช่นไร ฉันก็รังเกียจเงินพวกนี้ ได้เคยร่วมสังฆกรรม
"ก็ทำไมไม่พึ่งลำแข้งตัวเองล่ะ"

หลายวันก่อนลูกค้าประจำมาซื้อแป้งสาลี เธอชวนดูแขนของเธอที่มันบวม นิ้วมือทุกนี้วที่อวบเป่ง เกิดจากการตรากตรำนั่งปั้นแป้งทำขนมอยู่หลายชั่วโมงต่อวัน เสร๊จก็รีบเอาออกไปขาย เวลานนอนของเธอมีแค่สามชั่งโมงต้องตื่นมาเริ่มงานใหม่ พ่อของเธอป่วยหนักถึงขั้นต้องตัดขา แต่จนใจ เพราะหากตัดขาต้องเป็นภาระลูกอีก ยอมกัดฟันอดทนเจ็บไม่ไปรักษา ตัวเธอเองมีหนี้ที่ถูกโกงจากจำนวนล้านพยายามชดใช้ จนเหลือแค่หลักแสนต้นๆ เมื่อเล่าถึงตรงนี้เธอเปรยๆ ถ้าได้เงินหมื่นที่รัฐบาลแจกคงช่วยได้ไม่ใช่น้อย เธอตั้งตารออยู่

ฉันสะอึก จุกจนแน่นอก เหมือนถูกอะไรทุบหัวจนมึน ความรู้สึกเก่าก่อนนั่นย้อนมา
ฉันรังเกียจ เพราะฉันไม่มีหนี้ ไม่เคยหิวจนแสบไส้ ไม่เคยคัดสน เจ็บป่วยก็มีที่ดีๆ รักษาได้ทันท่วงทีจนหาย มันต่างกับเธอที่อับจนทุกหนทาง เงินหมื่นเหมือนฝนกลางทะเลทราย
คบ้อยหลังเธอ ฉันร้องไห้ เห็นใจเธอก็ส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่ง สมเพชตัวเอง ฉันไร้เดียงสาเพียงนี้เชียวหรือ
"อุดมการณ์มันกินไม่ได้"